کودکان از دوره باستان تجربه کوچانده شدن به زور و مهاجرت از سرزمین مادری را تجربه کردهاند و در سرزمینهای جدید گاه بدون مادر و پدر و بستگان مجبور به گذران زندگی شدهاند، زندگی با زبان و فرهنگ متفاوت با زبان و فرهنگ مادری. آنها در زندگی جدید گاه اسیران کوچکی بودند که به کارهای سخت و طاقت فرسا گمارده میشدند.
کوچاندن مادها، کودک و بزرگسال. از نقش برجسته آشوری نینوا. سده 7 ب.م.
هنوز هم در دنیای معاصرگاه انسانها در انتخاب محل زندگی دچار مشکلات فراوانی میشوند. در دنیای معاصر بسیاری از افراد مجبور به ترک سرزمین مادری خود میشوند. پناهندگی یک از مسائل مهم و پیچیده امروز است که تاثیر مستقیم بر کودکان دارد. مردم به علت دور شدن از شرایطی مانند فقر، جنگ، بیکاری، نداشتن امنیت و برای به دست آوردن درآمد بیشتر، مسکن بهتر و آزادیهای سیاسی مهاجرت میکنند.
نقش جامعه میزبان در بهبود شرایط افراد مهاجر
هماکنون در بیشتر کشورهای میزبان نهادهای فرهنگی تلاش میکنند برای ایجاد فضایی مناسب همزیستی مسالمتآمیز و آسان کردن روند فرهنگ پذیری کودکان و نوجوانان مهاجر و آشنایی آنها با فرهنگ و سازوکار زندگی در کشور میزبان با برنامههای فرهنگی روی مشترکات و تفاوتهای فرهنگی کار کنند و هم جامعه میزبان و هم جامعه مهاجر را با این مشترکات و تفاوتها و ارزشهای فرهنگی آشنا کنند تا آگاهی بوجود آمده راه را برای زندگی مسالمتآمیز در کنار یکدیگر و لذت بردن از این همزیستی را فراهم کنند.
کشور ما دهههاست میزبان طیف گستردهای از مهاجران کشور افغانستان است اما هیچ اقدامی برای کاستن از رنج آنها انجام نداده است. متاسفانه اخیرا مدتی است جریان مهاجر هراسی و بهطور خاص افغانستیزی عرصه را بر مردم شریف این سرزمین تنگ کرده است. در جریان مهاجرت تقابل و تفاوت فرهنگ میان افرادی که مهاجرت کردهاند و جامعه میزبان اتفاق میافتد. در این میان مهاجرت به خصوص برای کودکان بسیار چالش برانگیز و استرسآور است. رفتن به کشور، محیط و مدرسه جدید برای کودکان کار سادهای نیست. آنها احساسات قویتری دارند و امکان دارد خیلی بیشتر از پدر و مادرشان احساس غربت و دلتنگی کنند و دور شدن از نزدیکان، دوستان و شهر و دیارشان فشار روانی مضاعفی به آنها وارد کند.
در این راستا موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان از سال 1385 با شروع برنامه "با من بخوان" و تمرکز بر کودکان و نوجوانان مناطق محروم، کودکان کار و خیابان و کودکان مهاجر تلاش دارد تا با شناخت بیشتر نیازهای این کودکان و نوجوانان در بحران و از طریق تحقق بیشتر حقوق این کودکان در ایران به آنها برای دسترسی به یک زندگی لذتبخش و پر معنا و نگاهی روشن به آینده کمک کنند.
موزه کودکی ایرانک یکی از نهادهای وابسته به موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در مقام یک نهاد فرهنگی با ظرفیت بالا در اطلاعرسانی و آموزش از طریق دیدن و شنیدن تلاش میکند با درک حقوق کودک، از راه ادبیات و هنر و با برپایی کارگاههای متنوع به شیوهای کاملا عملی حقوق کودک را به این بخش از جامعه مهاجر بشناساند.
در یکی از این کارگاههای موزه دانشآموزان دختر و پسر مدرسه علامه بلخی با همراهی دو مربی شرکت کردند که همگی از کودکان مهاجر بودند. در کارگاه نمایش رومیزی «قورباغه و غریبه» فرصتی فراهم شد تا در فضایی آرام و امن درباره نکوهش تعصب و پیشداوری و نژادپرستی گفتوگو کنیم.
کارگاه نمایش رومیزی «قورباغه و غریبه» براساس کتاب قورباغه و غریبه. ماکس فلت هاوس
کارگاه نمایش رومیزی «قورباغه و غریبه» با تسهیلگری ابوالفضل قربانی، مربی انیمیشن و نمایش عروسکی، برگزار شد که بر اساس کتاب «قورباغه و غریبه» طراحی شده بود. در داستان «قورباغه و غریبه» روزی یک موش صحرایی از راه میرسد و چادرش را کنار جنگل برپا میکند. اردک و خوک دوست ندارند که او آنجا بماند چون فکر میکنند که موشهای صحرایی کثیف و دزد هستند. اما به زودی ناچار میشوند نظر خود را عوض کنند. این کتاب به طور غیرمستقیم به موضوع تعصبهای نژادی و قومی و نیز اهمیت پذیرش تفاوتها و همزیستی میپردازد.
ابتدا دانشآموزان به بلندخوانی این کتاب گوش دادند.
بلندخوانی کتاب برای کودکان
در ادامه بچهها درباره داستان کتاب با هم حرف زدند و انتخاب کردند کدام شخصیت داستان را بسازند. تعامل دخترها و پسرها فضای هیجانانگیزی به وجود آورده بود. از قبل لوله دورریز دستمال، مقواهای رنگی، چسب، قیچی و سایر وسایل مورد نیاز را برای کودکان فراهم کرده بودیم. دخترها مقواهای صورتی و شخصیت موش و خرگوش را انتخاب کردند. پسرها مقواهای سبز و شخصیت قورباغه. مربیها و تسهیلگر کارگاه به آنهایی که بریدن مقوا و چسبیدن قطعات برایشان دشوار بود، کمک میکردند .
آموزش چگونگی ساخت عروسک شخصیت این داستان با مواد دورریز
ساخت عروسک کتاب «قورباغه و غریبه» توسط دانشآموزان
بعد از این که همه بچهها عروسکهایشان را ساختند. به نوبت با آنها به اجرای نمایش داستان کتاب پرداختند. دخترها خجالتیتر بودند و اجرای نمایش برای آنها سختتر از پسرها بود. اما حضور در فضای تعاملی یخشان را شکست و با عروسکهایی که ساخته بودند نمایش اجرا کردند و فضایی شاد و مفرح را به وجود آوردند.
تعامل و تجربهاندوزی کودکان مهاجر افغان در موزه ایرانک
در این کارگاه توانستیم به طور غیرمستقیم، مفاهیمی مانند مهاجرت، حق انتخاب محل زندگی، پناهندگی، پذیرش فرهنگهای مختلف، پرهیز از پیشداوریهای متعصبانه، پذیرش و درک تفاوتها و دیگربودگی را با کودکان مطرح کنیم.
پس از پایان کارگاه دانشآموزان با همراهی راهنماهای موزه از بخشهای مختلف موزه بازدید کردند. تا بیشتر از تاریخ فرهنگ کودکی کشور میزبان بدانند.
منبع:
محمدی، محمدهادی؛ قایینی، زهره(1380). تاریخ ادبیات کودکان ایران: ج1، ادبیات شفاهی و دوران باستان. تهران: موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان.