روز جمعه 12 مرداد 1403 نمایش دیجیتال «بیا آشیق برات قصه بگه» در موزه ایرانک اجرا شد. «آشیق» قصه‌گوی قدیمی آذربایجان است که ذهن خلاق حجت زینالی او را به فضای دیجیتال آورده تا در بستر تکنولوژی با کودکان معاصر آشتی دهد. در این اجرا که شامل سه بخش بود ابتدا بچه‌ها با چگونگی ایجاد تصویر دیجیتال از طریق بازی و حرکات نمایشی آشنا شدند سپس اجرای قصهگویی آشیق را دیدند و در ادامه هر کدام به نوبت با همراهی والدین‌شان پشت میز اجرا قرار گرفتند و قصهگویی را تجربه کردند.
قصهگویی دیجیتال قصهگویی نوین
قصهگویی دیجیتال با استفاده از تکنیک Real-time Cut-out Animation
حجت زینالی یکی از اعضای فعال مرکز ملی استیژ(سازمان بین‌المللی تئاتر برای کودکان و نوجوانان) است. زینالی از پس جستجوی تکنیک‌ها و شیوه‌های مختلف قصهگویی و تجارب و مشاهداتش از فستیوال‌های مختلف جهانی تکنیک Real-time Cut-out Animation را ابداع کرده است.
قصهگویی دیجیتال قصهگویی تعاملی
عروسک‌هایی که در این تکنیک استفاده می‌شود در واقع عروسک‌هایی است که در تکنیک ساخت انیمیشن Cut-outاستفاده می‌شود اما وقتی همزمان تصویربرداری و قصهگویی صورت می‌گیرد Real-time Cut-out Animation نامیده می‌شود. این هنرمند در تلاش است تا در کودکان جسارت خلق کردن به وجود بیاورد، به همین منظور از قصه‌ها و تکنیک بسیار ساده‌ای استفاده می‌کند تا کودکان بتوانند بعد از تماشای نمایش در خانه مشابه آن را تکرار کنند. از نظر او آشیق مهم‌ترین جلوه فرهنگی و بزرگترین قصه‌گوی تاریخ سرزمین‌مان است و همین موضوع دغدغه انتقال فرهنگ شفاهی غنی آشیق به کودکان را در او به وجود آورده است. او اولین بار نمایش دیجیتال « بیا آشیق برات قصه بگه» را با زبان ترکی اجرا کرده سپس برای بچه‌های شهرهای دیگر ایران و تهران قصهگویی کرده است. آشیقِ قصه‌گوی زینالی با انتخاب داستان‌های ساده این پیام را به مخاطب منتقل می‌کند که هر کسی می‌تواند قصه‌ساز و قصه‌گو باشد و هر اجرای ساده‌ای که کودکان انجام می‌دهند یک اجرای پر اهمیت است.
در سایت کتابک بخوانید: چستی و چرایی میراث فرهنگی برای کودکان
در کارگاه «قصهگویی دیجیتال» بچه‌ها پس از آشنایی با شیوه ساخت عروسک‌های نمایشی به همراه والدین خود عروسک‌های مورد علاقه‌شان را با مقوا و ابزاری که برای آنها فراهم شده بود درست کردند سپس به نوبت پشت میز اجرا قرار گرفتند و به قصهگویی پرداختند.
آشنایی کودکان با تصاویر دیجیتال
اهمیت میراث فرهنگی و آشنایی با تجربه زیسته مردمان گذشته در موزه ایرانک
ایران سرزمینی کهن و پهناور و دارای تنوع فرهنگی است. این تنوع فرهنگی که مزیتی برای هر کشوری است به شناخت نیاز دارد. موزه ایرانک در راستای آشنایی کودکان با خرده‌فرهنگ‌ها و میراث فرهنگی ناملموس ایرانی از ایده نمایش دیجیتال « بیا آشیق برات قصه بگه» استقبال و اقدام به برپایی کارگاه قصهگویی « بیا آشیق برات قصه بگه» برای کودکان و والدین آنها کرد.
در کتابک بخوانید: درباره کتاب لالو، آشنایی پسری به نام مراد با آشیق آیدین
تعامل کودکان و والدین در کارگاه قصهگویی دیجیتال
آشنایی با ریشه‌های فرهنگی آشیق
پیش از آنکه داستان‌ها به صورت نوشتار درآیند، از زبان داستان‌گویان برای مخاطبان گفته می‌شدند. آنها به تدریج از عوامل دیگری مانند موسیقی، رقص و . بهره گرفتند. به همین خاطر این شکل از داستان‌گویی که با حرکات نمایشی همراه باشد و در آن راوی به جای اشخاص مختلف صحبت کند، داستان‌گویی نمایشی محسوب می‌شود.
نمونه این افراد را دربسیاری از فرهنگ‌ها و ملت‌ها می‌توان پیدا کرد. افرادی که کار خود را با ساز همراه می‌کردند در یونان باستان «راپسودوس» نامیده می‌شدند. در قرون وسطی در اروپا به این افراد «مینسترل» می‌گفتند که شامل اکروبات‌بازها، شعبده‌بازان و نوازندگان هم می‌شدند.
داستان‌گویان عهد باستان ایران «گوسان» نامیده می‌شدند. آنها شعر می‌سرودند، ساز می‌نواختند و آواز می‌خواندند. نقش گوسان‌های قصه‌گو در شکل‌گیری و زنده نگه داشتن ادبیات شفاهی ایران انکارناپذیر است.
«آشیق» آوازه‌خوان دوره‌گردی است که ساز می‌نوازد و آواز می‌خواند و در بداهه‌خوانی مهارت دارد. داستان‌ها، اصلی‌ترین بسترهایی هستند که موسیقی عاشیقی در آن گرد آمده و به شکل گروهی از لحن‌ها و نغمه‌ها ار‌‌ائه می‌شود. این ویژگی، یعنی خواندن آواز بر محور یک داستان منظوم در میان همه خنیاگران اقوام ایرانی، رکن اساسی به شمار می‌آید و در ادامه سنت فرهنگی گوسان‌ها است.
آشیق چه ویژگی‌هایی دارد؟
آشیق فردی است که به داستان‌ها و اشعار باقی‌مانده از گذشته تسلط دارد. او یک راویتگر متبحر است. اجرا و توانایی کنترل مراسم و مجلس ، بازیگری و کارگردانی، آهنگسازی، شاعری، نوازندگی، خوانندگی و رقص، توانایی انتقال مفاهیم حماسی، اجتماعی، اخلاقی، عاشقانه و ... از دیگر ویژگی‌های آشیق است.
آشیق حافظه‌ای قوی و چابک دارد. از میان داستان‌های زیادی که از دیروز رسیده داستانی را مناسب زمانه انتخاب می‌کند و با استفاده از هنر نوازندگی و خوانندگی مفهوم آن را با روایت منحصر به فرد خود به مخاطب انتقال می‌دهد. در مکتب آشیق‌ها ساز که وسیلۀ اصلی کار آشیق است، دارای احترام و ارزش است و در حکم سلاح یک مرد جنگی است. ساز متداول آشیق‌ها اصطلاحاً «قوپوز» نام دارد. آشیق لباس محلی می‌پوشد. کفش آشیق پاپوش نرم و سیاهی به نام «مَست» از پوست گوساله است که بلندی آن تا زیر زانو می‌رسد . همچنین کلاهی به نام «پاپاق» از پوست بره بر سر می‌گذارد، و کمربندی چرم و پهن روی تن‌پوش می‌بندد.