بازی و پیوند عاطفی کودکان با عروسکها و نیز آیینها و آداب اسطورهای و جادویی، که صورتکها و پیکرکها در همه آنها نقش دارند، مهمترین خاستگاههای نمایش عروسکی به شمار میآیند. هزاران سال از پدید آمدن عروسکهای نمایشی میگذرد. در خاور زمین شیوههای گوناگون نمایش عروسکی همچون سنتهای دیرپای فرهنگی، سدههای درازی نسل به نسل گشته تا به روزگار ما رسیده است.
همه شیوههای نمایش عروسکی ایرانی را نخست، خیمهشببازی مینامیدند. بعدها نام داستانها بر روی شیوههای نمایشی گذاشته شد و آنها با نامهای پهلوان کچل (شیوه دستکشی)، شاهسلیمبازی یا خیمهشببازی (شیوه نخی) و سایهبازی، از یکدیگر جدا شدند.
خیمهشببازی یا شببازی یا شاهسلیمبازی، گونهای از نمایش عروسکی بود که شبها در خیمهای که در دو سویش دو چراغ روشن بود، اجرا میشد. صحنه، صندوقی بود به درازای سه چارک و بلندی نیم زرع. یک طرف صندوق به طرف تماشاچیان باز بود و سه طرف دیگرش اتاقی را نشان میداد. صندوق در خیمه بود و نمایشگردان پشت آن پنهان میشد و عروسکها را با نخ یا یالهای نازک تکان میداد. عروسکها چوبی بودند و اندکی کمتر از یک وجب بلندی داشتند و گاه شمارشان در یک بازی به ۸۰ میرسید. دو نوازنده جلوی خیمه مینشستند، یکی کمانچه مینواخت و یکی ضرب. آنها با آواز داستان را میگفتند و گاه با عروسکها گفتوگو میکردند. این نمایش، پایانی ناگهانی داشت: با صدای رعد و برق و باد، غولی از بالا فرود میآمد و با گردآوردن عروسکها بازی را به پایان میرساند.
مبارک
مهمترین عروسک شاه سلیم بازی است. از مشخصات مهم مبارک، صورت سیاه او و لباس قرمزی است که بر تن دارد.
سقا
لیوانی که او به دست دارد، به تازگی به عروسک اضافه شده است. در عروسکهای قدیمیتر، مشکی به گردن اوست.
فرخ خان
پسر شاه سلیم یک شخصیت بزرگ از نمایش عروسکی شاه سلیم متعلق به دوره قاجار.
قابله (زیور قابله)
عروسکی که عروسک کوچکتری به عنوان نوزاد روی بدنش نصب شدهاست. او هنگام وضع حمل عروس، وارد صحنه میشود.
عروس
لباس عروس فرنگی است و در جریان زمان دستخوش این تغییر و تعویض شده است. صورت این عروسک متعلق به دوره قاجاریه است.
جاروکش
این عروسک برای آماده کردن مراسم عروسی فرخ خان پسر شاه سلیم وارد بازی میشود و نهایتا با مبارک درگیر میشود.
پهلوان
از عروسکهای بسیار زیبا و پر امکان شاه سلیم بازی است. دو میل به نحوی روی دستهای او قرار گرفته که به هوا پرتاب میشوند.
شاه سلیم (سلیم خان) و راننده شهر
از عروسکهای اصلی شاه سلیم بازی است. صورت این عروسک متعلق به دوران قاجاریه است.
سازنده عروسک ها و خیمه: مریم اقبالی و علی پاک دست