ستم فرادستان جامعه به فرودستان‌، انگیزه اصلی پیدایش افسانه‌های عدالتی‌ بوده‌است‌. این‌گونه در زیر گروه‌افسانه‌های جبرانی جای می‌گیرد. افسانه‌های کچل‌ها که از نبردها و پیروزی‌های یک تنه کچل بر دشمن یاشاه حکایت می‌کند از گروه افسانه‌های عدالتی است‌. افسانه عدالتی تاریخی بسیار کهن دارد و دیرینگی مبارزه طبقاتی را در درازنای تاریخ نشان می‌دهد. (تاریخ. ج۱. ص ۸۷)
افسانه عدالتی گونه‌ای از افسانه است که نیاز انسان را به حقوق بنیادین خود که آزادی و برابری است‌. به‌نمایش می‌گدارد. درد افسانهه‌ای عدالتی توده مردم یا نیروهای نیک کردار برای برپایی و یا برگداندن عدالت‌از دست رفته به نبرد با نیروهای بدکردار می‌پردازند. برآیند افسانه بیشتر پیروزی نیروهای نیک کردار است. نمونه برجسته اینگونه، افسانه کاوه آهنگر است.