پیکرک جانوری

<p>پیکرک های جانوری که قدمتی دیرینه در فرهنگ و هنر ایران زمین دارند به لحاظ کاربردی همیشه در حوزه باستانشناسی محل منازعه بوده اند. عباراتی همچون: &quot; پیکرک ... آیا واقعا نمایانگر تفکرات آیینی آدمی در این عصر بودند؟ یا اینکه بازیچه هایی برای کودکان بیش نبودند؟ 1 &quot; و یا&nbsp; &quot;... گاو در سیستان، مهمتر از آن بوده که پیکرک آن تنها اسباب بازی کودکانه ای باشد. 2&quot; نشان از شک باستانشناسان در شناسایی برخی ازپیکرک ها به عنوان یک اسباب بازی و یا نمادی از یک مراسم آیینی دارد. در موزه رشت در بخش پیکرک های سفالی متن راهنمایی وجود دارد به شرح زیر3:<br />
ساخت پیکرک های حیوانات اهلی و گاه وحشی به اعتقاد پژوهشگران به چند دلیل می باشد :<br />
1. احتمالا ابزاری برای بازی کودکان بوده است<br />
2. این حیوانات در دوران باستان به وفور در محیط زیست و منطقه وجود داشته و برای انسان ارزش و اهمیت خاصی داشته لذا برای احترام ساخته می شدند<br />
3. نظر مهمی که برای ساخت این پیکرک ها مطرح می باشد این است که هر یک از این حیوانات قدرت و سمبل خدایی داشته اند و مثلا گاو کوهاندار سمبل خدای هوا است که بعد از الهه خورشید در مراسم تدفین و یا در جهان بعد از مرگ نقش خاص دارد و برای طرد ارواح و شیاطین می باشد ویا گوزن، الهه حمل کننده روح متوفی به دنیای دیگر است. آنچه مسلم است به مرور زمان این اعتقادات تبدیل به دعا شده اند<br />
در نخستین اشاره به کارکرد اسباب بازی این پیکرک ها اشاره شده است. هر چند در حفاری های باستاشناسی به موارد اندکی از شناسایی یک پیکرک به عنوان اسباب بازی برمی خوریم، اما همان اشارات اندک حکایت از ساخت پیکرک های جانوری به عنوان اسباب بازی در هزاران سال پیش در ایران دارد. در زیر به برخی از پیکرک های جانوری اشاره می شود که در گمانه زنی های باستانشناسی به عنوان اسباب بازی ثبت شده اند.&nbsp;<br />
اسب سفالی: ... از دیگر اشیا سفالی جالب توجه باید به یک اسباب بازی سفالی به شکل اسب اشاره کرد که از چشمه سار تخت جمشید بدست آمده و محل قرارگیری محور چرخها نیز بر روی پاهای اسب سفالی دیده می شود .4</p>
<p>اسب گلی:&nbsp; ...&nbsp; مجسمه کوچک یک اسب از گل پخته صورتی رنگ شاید یک بازیچه کودکانه بوده و یا به عنوان دسته ای برای ظروف بکار می رفته)چشم های این مجسمه نیز مثل سینه بند این مجسمه است شکل و یال و کوپال آن حکاکی شده است....5</p>
<p>شترو و اشتروک: ... سفالینه های نقش دار اسباب بازی 3000 سال پیش و ظرفها و اسباب بازی های کلپورگان ...6</p>
<p>شیرسنگی: ... مجسمه های حیوانات نیز از لحاظ اهمیت، کمتر از مجسمه انسان ها نیستند، که مهمترین و جالب ترینشان مجسمه های کوچکی ای که روی چهار چرخ کار گذاشته شده، می بایستی اسباب بازی و تفنن بوده باشند... شیری که به روی قطعه ای چرخ دار خوابیده است. از اشیاء باقیمانده در قبری در همسایگی معبد شوشیناک . اواخر هزاره دوم ق. م. موزه لور- جنس مجسمه شیر از سنگ آهک ، درازای 062/0 متر ارتفاع 026/0 متر. قطعه چرخ دار از جنس بیتوم: درازا 075/ 0 متر عرض 36/0 متر بر شانه شیر نقش ستاره ای با خطوط منحنی دیده می شود. در چشم هایش با سنگ لاجورد نشانیده شده دم حیوان که جداگانه بر بدن الصاق شده از بین رفته است. 7<br />
پیکرک های جانوری دیروز جای خود را به عروسک های جانوری امروز داده اند. تنوع آنها در شکل، جنس، اندازه، رنگ و نوع بازی با آن ها بسیار است. کارخانه های بسیاری در روزگار نو به ساخت این عروسک ها روی آورده اند و برای گروه های سنی متفاوت اعم دختر یا پسر این عروسک ها را می سازند.<br />
&nbsp;</p>
<p><strong>منبع:</strong></p>
<p dir="RTL"><span dir="LTR">[1]</span> &nbsp;&quot;گزارش لایه نگاری و تعیین حریم در محوطه باستانی شغالی پیشوا<span dir="LTR">&quot;</span> در گزارشهای باستانشناسی 7. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، 1386. ج 1. ص 140.</p>
<p dir="RTL"><span dir="LTR">[2]</span> &nbsp;گزارشهای شهر سوخته (کاوش در گورستان 1380- 1382). سید منصور سید سجادی. تهران: پژوهشکده باستانشتاسی، 1388. ج 1، ص 40</p>
<p dir="RTL"><span dir="LTR">[3]</span> &nbsp;نوشته ای در موزه رشت</p>
<p>[4] &nbsp;<span dir="RTL">نگاهی به تدفین آیینی در ایران باستان. احمد چایچی امیر خیز و محمد رضا سعیدی هرسینی. تهران: سمیرا، 1381</span>.<span dir="RTL"> ص 99-100.</span></p>
<p dir="RTL"><span dir="LTR">[5]</span> &nbsp;سی یلک (کهنترین زیستگاه انسان در فلات ایران) ج 2</p>
<p dir="RTL"><span dir="LTR">[6]</span> &nbsp;سیری در صنایع دستی. ص 42-43.</p>
<p>[7] &nbsp;<span dir="RTL">تاریخ عیلام. تالیف پیر آمیه. ترجمه شیرین بیانی. تهران: دانشگاه تهران، 1349</span>.<span dir="RTL"> ص 63</span>.</p>