چاک-چا

نام کامل شی (ANDEAN CHAC-CHA RATTLE) است که خاستگاه آن رشته کوه های آند در سواحل غربی آمریکای جنوبی است. موسیقی همواره قسمت مهمی از زندگی مردم این منطقه کوهستانی بوده است به طوری که ساختن سازهای کوبه ای و فلوت های بادی در این منطقه بیش از 3000 سال قدمت دارد. جغجغه یا ساز چاک-چا در تشریفات مذهبی، جشن ها و در همراهی با رقص های سنتی استفاده می شده است. مهره هایی که در چاک-چا مشاهده می شود، پوسته خارجی خشک شده ی میوه ای است که به آن pangi fruit گفته می شود. چاک-چاها به دو شکل درست می شوند. در نمونه اول مهره ها را به نواری رنگی با نخ وصل می کردند و به دور مچ پا و یا زانو می بستند که احتمالا هم برای رقص استفاده می شده است و هم به دور مچ پای نوپایان بسته می شده تا کودک نوپا تشویق به راه رفتن شود و مادر هم جای او را بداند. در نمونه دیگر نواری که مهره ها با نخ به آن وصل شده را به دور چوبی می پیچند. در این حالت با تکان دادن چوب صدایی مانند صدای باد و ریزش قطرات باران به گوش می رسد. از این نمونه به عنوان بازیچه نوزادان و خردسالان استفاده می شده است.