پیشینه و خاستگاه «جغجغه»

از اشیاء موجود، ۱۰ شیء پیشینه و خاستگاه «جغجغه» دارد.

Rattle

یکی از نخستین جغجغه ها، جغجغه سفالین با سری گرد و توخالی و دسته ای استوانه ای شکل تو پر است که، تعداد سیزده سوراخ مدور بر روی سر جغجغه قرار دارد و در داخل آن گوی یا سنگی برای تولید صدا قرار دارد. به نظر می رسد که این وسیله دست ساز بوده و سوراخ های روی آن با نظمی هماهنگ و رو به روی هم ایجاد شده اند.
تعدادی از این نوع جغجغه ها در موزه های کشورمان موجود است که به عنوان افزارهای موسیقایی به ثبت رسیده اند. اما  شباهت های ظاهری و کاربردی این جغجغه های چند هزاره ساله با نمونه های سال های معاصر نشان از سیر تحول این افزار از جنبه شکل، جنس و کاربری  دارد. از سال ها قبل مادران از این وسیله برای آرام کردن کودکان خردسال خود استفاده کرده اند و هم اکنون نیز در سیسمونی نوزادان به چشم می خورد.

علی اکبر دهخدا در لغتنامه خود در زیر دو مدخل "جغجغه" و "چالتاغ" آورده است:
جغجغه . [ ج ِ ج ِ غ َ / غ ِ ] (اِ) چیزی از مس و یا چوب که در آن سنگ ریزه کنند بازیچه ٔ طفلان را، که چون بجنبانند آوازی برآورد. بازیچه ٔ اطفال و آن ظرفی خرد است از چوب یا حلبی و امثال آن و بر آن دسته ٔ بلند و در میان ظرف ریگی چند که چون بجنبانند آواز کند. چالتاغ . رجوع به چالتاغ شود. (یادداشت مؤلف ).
چالتاغ . (اِ) در اصطلاح اهالی «خوار» ورامین نام یکنوع اسباب بازی کودکانه است که آن را در «تهران » جغجغه نامند.

منبع:
نگرشی بر پیشینه موسیقی درایران به روایت آثار پیش از اسلام. سوری ایاز. تهران: معاونت فنی و آموزش سازمان میراث فرهنگی، ۱۳۸۳. ص ۳۰.